Je denkt in eerste instantie nog dat het heerlijk is. Een weekend zonder kinderen, een eerste vakantieweek. Even geen sores, geen kinderruzietjes, geen rotzooi, geen ‘ik-lust-het-niet’ of ‘ik-wil-niet-naar-bed’. Even een paar dagen voor jezelf, denk je. Met een glas wijn op de bank en eindelijk die serie kijken of dat boek lezen, nú kan het. Maar als dat eerste weekend zonder kinderen aanbreekt, lig je alleen op de bank. Je ziet een verloren speen liggen, een verdwaalde knuffel of struikelt over een schoentje en je wordt opeens oneindig verdrietig. Je loopt met een brok in je keel langs de kamers en doet de deuren dicht om de lege bedjes niet te zien. De stilte is bijna verstikkend en je telt de uren. Dat is wat ik ongeveer van alle gescheiden ouders hoor. In de achtbaan van emoties die een scheiding met zich meebrengt, is het missen van je kinderen gecompliceerd. Er speelt ook veel meer dan enkel dat gemis. ‘Je moederhart breekt als ze weer met dat koffertje de deur uitlopen’, vertelde een vriendin me. ‘Gaan ze weer naar dat verschrikkelijke mens waarvoor mijn ex ons heeft verlaten. En ze vinden haar nog leuk ook.’
Klef afscheid
Je eigen emoties uitschakelen als het om je kinderen gaat, is gewoon niet te doen. Ik kom het als scheidingsadvocaat vaak tegen en soms gaat het fout. Het té kleffe afscheid (‘Mama is bij je dit weekend, want je zit in mijn hart en mama zit in jouw hart’). Of het voortdurend appen om te laten weten dat je aan je kind denkt; doe je dat voor haar of hem? Of eigenlijk gewoon voor jezelf? Oudere kinderen worden soms ook opeens de vertrouwenspersoon van papa of mama. Gevoelens en onzekerheden worden eindeloos gedeeld en de tienerdochter of –zoon functioneert in feite als de vervanger van de partner die wegvalt. Uit eenzaamheid? Ontreddering? Menselijk, maar oneindig zwaar voor een kind.
Ouderverstoting
Soms gaat het té ver. Kinderen komen dan in een loyaliteitsconflict. Mama praat zo negatief over papa – of andersom, dat de nuance verloren raakt. Een heel enkele keer komt het dan zelfs zo ver dat een kind zijn vader of moeder niet meer wil zien. De dagelijkse stroom negativiteit wordt te veel, de lastercampagne is te zwaar. Kinderen kunnen in zo’n geval beslissen dat ze papa of mama niet meer willen zien: ouderverstoting. Maar hebben ze dat écht zelf besloten? Onlangs stuurde demissionair minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker een brief naar de Tweede Kamer. Hij pleit daarin voor de inzet van een ‘specialist contactverlies’ als er ouderverstoting dreigt na een scheiding. Dekker volgt daarmee het advies op van het Expertteam Ouderverstoting- Complexe omgangsproblematiek. Uit het rapport blijkt dat het soms ondoenlijk is voor de ouders om zelf de omgang te herstellen. In mijn praktijk kwam dit de afgelopen twintig jaar gelukkig slechts sporadisch voor. Maar wat een leed komt er dan voorbij. De verstoten ouder probeert via de rechtbank een bezoekregeling af te dwingen. En wordt soms in het gelijk gesteld. Maar de kinderen komen nog steeds niet.
Het kwaad is dan al geschied. Het kind heeft de afkeer van moeder of vader al overgenomen. Vaak is er een schuldgevoel tegenover de vader of moeder waarbij het kind woont. Een schrijnend steekspel, dat een enorme invloed heeft op het kind, soms zelfs voor de rest van zijn of haar leven.
Slechte verhalen
Niet lang geleden las ik het verhaal van Fleur, die haar vader tien jaar niet had gezien. Ze was twaalf toen ze onder druk van haar moeder besloot afstand te nemen. De dagelijkse confrontatie met het verdriet van haar moeder, de woede over ‘die andere vrouw’, de continue stroom slechte verhalen; Fleur was haar vader geleidelijk aan een schoft gaan vinden. Om er tien jaar later achter te komen dat haar vader zich suf had gevochten om haar te zien – waar haar moeder vertelde: ‘Voor jouw vader ben je niets waard, hij heeft voor een nieuw leven gekozen.’ Aan het begin van haar eigen volwassen leven ontdekte Fleur dat haar vader het slachtoffer was. Niet haar moeder. En een ongelooflijk lieve en leuke man bleek hij ook nog te zijn. Tien jaar na de scheiding. Tien verloren jaren later. Niet meer in te halen.
Lonneke Timmermans
Publicatie: Column in Classy, editie 35
